Het idee om honden te gebruiken als detectiemiddel voor toekomstige kankerpatiënten is vrij nieuw in de moderne geneeskunde.
Pas in de afgelopen drie decennia hebben medische onderzoekers erop gewezen dat de superieure kracht van het reuksysteem van een hond kan worden gebruikt als een gemakkelijke en niet-invasieve methode voor vroege detectie van kanker bij patiënten over de hele wereld – inclusief Nederland.
Ondanks alle vooruitgang in technologie en de toename in medische kennis, is Nederland niet immuun voor een toenemende dreiging van kanker.
Volgens de statistieken van Eurostat uit 2015 hebben Nederlanders het op één na hoogste sterftecijfer door kanker in Europa. Huidkanker, borstkanker, longkanker, darmkanker en prostaatkanker zijn het afgelopen jaar de top 5 van meest voorkomende kankers in Nederland.
Hoewel longkanker vooral mannen treft, is borstkanker helaas veel voorkomend bij Nederlandse vrouwen.
Deze trieste realiteit, die velen van ons en onze families treft, bracht me ertoe het idee van kankerdetectie door goed opgeleide speurhonden te onderzoeken.
In dit artikel zal ik het vermogen van de hond om kanker op te sporen nader bekijken en proberen te onderzoeken of dit vermogen kan worden gebruikt en geïmplementeerd in de moderne geneeskunde.
Laten we, voordat we ons verdiepen in het hoofdonderwerp, wat meer bekijken over de anatomie van de snuit van een hond.
Een snelle les over de anatomie van de neus van een hond
Het klinkt misschien verrassend of zelfs ongelooflijk dat het reukvermogen van honden zo goed is.
Ondanks zijn gewone uiterlijk heeft de neus van een hond echter een aantal indrukwekkende vaardigheden.
Honden hebben, net als mensen, twee afzonderlijke neusgaten. In tegenstelling tot bij mensen, werkt de neusgaten van een hond echter onafhankelijk van elkaar, waardoor ze kunnen bepalen uit welke richting de geur vandaan komt.
Een belangrijk onderdeel van de neus van de hond wordt het vomeronasaal orgaan genoemd. Het bevindt zich ver achterin de neus van de hond.
Dit orgaan werkt op een sponsachtige manier waardoor een hond de lucht samen met de geurmoleculen kan opnemen. Vervolgens verzendt het de verzamelde informatie naar de hersenen om de oorsprong van een geur te decoderen.
Hoeveel beter is het reukvermogen van de hond dan dat van ons?
Honden hebben inderdaad een superieur reukvermogen in vergelijking met mensen. Er wordt aangenomen dat de geurreceptoren van een hond waarschijnlijk tienduizenden keren nauwkeuriger zijn dan de geurreceptoren van hun eigenaren.
Hoewel elk mens gemiddeld 5 miljoen reukreceptoren heeft, wordt aangenomen dat honden er tot 300 miljoen in hun reuksysteem kunnen hebben.
Het reukvermogen van een hond kan ongelooflijk nauwkeurig zijn. Er is tenslotte een reden waarom honden dienen als een waardevol lid van de politie of grensbewaking. Ze ruiken in een mum van tijd met gemak menselijke geur of illegale stoffen.
Als je meer wilt weten over het ongelooflijke reukvermogen van honden, verwijzen we je graag naar het volgende artikel – Dingen die honden kunnen ruiken, maar mensen niet.
Het reuksysteem van honden in de geneeskunde
Het idee om geur te gebruiken als diagnostisch hulpmiddel is niet nieuw voor mensen. Honderden, zo niet duizenden jaren, gebruikten mensen hun reukvermogen om enkele fundamentele gezondheidsproblemen bij hun patiënten nauwkeurig te identificeren.
Honden werden tot voor kort echter niet gebruikt als detectiemiddel voor medische problemen.
De eerste officiële beschrijving van een hond die kanker in een wetenschappelijke sfeer identificeert, kan worden gekoppeld aan een artikel uit 1989, gepubliceerd in het Britse medische tijdschrift Lancet.
In deze paper kunnen we een nauwkeurige beschrijving vinden van een Collie kruising die erin slaagde een kwaadaardige moedervlek op het lichaam van haar vrouwelijke geleider te identificeren en haar eigenaar te waarschuwen voor de dreiging. Nadat de moedervlek door de medische professionals was onderzocht, werd bevestigd dat het een kwaadaardig melanoom was.
Sindsdien is er over de hele wereld meer en meer onderzoek gedaan naar het vermogen van de hond om de geur van kanker bij menselijke patiënten te detecteren en beter te begrijpen hoe honden dit doen.
OK, nu we een beetje meer weten over de anatomie van de neus van een hond, kunnen we de bewering die ons hier in de eerste plaats heeft gebracht nader bekijken – kunnen honden echt kanker ruiken?
Het antwoord is helaas niet zo eenvoudig als het lijkt.
Sommige honden kunnen kanker herkennen, maar…
Ja, sommige honden kunnen kanker herkennen, maar niet allemaal zonder een goede training.
Honden die zijn opgeleid als speurhond, kunnen in een laboratoriumomgeving monsters met kankercellen met ongelooflijke nauwkeurigheid identificeren. Voordat we echter allemaal van vreugde in de lucht springen, moet worden gezegd dat dit helaas niet altijd goed repliceerbaar is in levensechte scenario´s.
Studies uitgevoerd met speurhonden die de situatie in het echte leven nauwer proberen te repliceren, tonen aan dat het vermogen van honden om kanker in verschillende monsters op te sporen misschien niet zo goed is als verwacht.
Er zijn enkele redenen waarom honden in het echte leven niet zo goed presteren als in een laboratoriumomgeving.
Ten eerste weten de hond én zijn begeleider in een echte situatie niet welk monster kankercellen bevat. Daarom is het veel moeilijker om het gedrag van de hond met positieve beloningen te versterken.
Samen met afleidingen in de omgeving leidt dit tot meer stress bij honden, waardoor de concentratie van de hond en de nauwkeurigheid afneemt.
Hoe vinden kankerdetectie honden kanker?
Volgens verschillende wetenschappers heeft elke kanker zijn eigen unieke geurvoetafdruk waarmee een hond de kankercellen in het monster dat van de patiënt is genomen, kan identificeren.
Omdat het reukvermogen van honden ongelooflijk krachtig is, kunnen goed opgeleide speurhonden zelfs de kleinste hoeveelheden kankercellen in elk monster identificeren.
Bij de meeste tests krijgen honden een set gezonde monsters aangeboden, waaronder één met kankercellen. De hond wordt vervolgens gevraagd om het besmette monster uit de gepresenteerde set te halen. Zoals eerder vermeld, kunnen ze dat doen met een ongelooflijke nauwkeurigheid van 97%.
Afhankelijk van het type kanker dat wordt getest, bestaan monsters uit verschillende lichaamsvloeistoffen of gassen. Honden kunnen werken met verschillende monsters, waaronder bloed-, urine-, uitgeademd gas- en ontlastingsmonsters om sporen van kankercellen te detecteren.
Kunnen honden longkanker ruiken?
Kanker is in Nederland de belangrijkste doodsoorzaak en longkanker draagt bij aan de top 5 van meest voorkomende kankersoorten in het land.
Vroege opsporing is cruciaal in geval van longkanker om de juiste behandeling te bieden en het herstelpercentage bij de meeste patiënten te verhogen.
Dit was het doel van een onderzoek naar de diagnose van longkanker met het gebruik van een getrainde speurhond, uitgevoerd in 2017 in Spanje.
Een 3 jaar oude getrainde Labrador-mix kreeg 390 eerder verzamelde monsters van uitgeademde lucht van patiënten met en zonder longkanker onder zijn neus.
De hond werd vervolgens gevraagd om de besmette monsters te identificeren en dat deed hij met een ongelooflijk hoge nauwkeurigheid. Volgens de bevindingen van het onderzoek vond de hond longkankermonsters met een positieve voorspellende waarde van 0,95 en een negatieve voorspellende waarde van 0,98.
Het spreekt voor zich dat de resultaten veelbelovend waren en tot de conclusie leidde dat goed opgeleide speurhonden inderdaad longkankermonsters van door kanker geïnfecteerde patiënten kunnen detecteren.
Kunnen honden prostaatkanker ruiken?
Prostaatkanker is, logisch natuurlijk, een aandoening die veel mannen treft. Het is de 4e meest voorkomende vorm van kanker in Nederland en treft vooral mannen boven de 60 jaar.
Helaas is prostaatkanker niet gemakkelijk met een hoge nauwkeurigheid te diagnosticeren, waardoor het aantal vroeg ontdekte gevallen klein is. Dit leidt tot een hoger sterftecijfer, aangezien de meeste kankersoorten beter te behandelen zijn wanneer ze vroeg ontdekt worden.
De meeste methoden die gebruikt worden voor de diagnose van prostaatkanker zijn lang niet zo nauwkeurig als ze zouden moeten zijn en zijn zeer invasief, wat tot mogelijke complicaties leidt.
Uit het in 2014 in Italië uitgevoerd onderzoek bleek echter dat honden gebruikt kunnen worden als alternatieve, niet-invasieve en zeer nauwkeurige detectiemiddelen voor het opsporen van prostaatkanker.
Volgens het Italiaanse onderzoek kunnen honden met grote nauwkeurigheid prostaatkanker in urinemonsters vinden.
In deze studie werden twee opgeleide Duitse herders gepresenteerd met 902 urinemonsters van prostaatkankerpatiënten en gezonde individuen.
Beide honden slaagden erin monsters met prostaatkanker te identificeren met een buitengewoon hoge mate van gevoeligheid en specificiteit.
De resultaten van dit onderzoek tonen aan dat een goed getrainde speurhond de prostaatkanker-specifieke geur in een urinemonster correct kan identificeren, ongeacht hoe vergevorderd de kanker is.
Kunnen honden darmkanker ruiken?
Een ander type kanker waarvan onderzoekers hebben bekeken of honden het bij mensen kunnen detecteren, is colorectale kanker.
In 2011 testten onderzoekers uit Japan het vermogen van honden om darmkanker op te sporen in uitgeademde lucht- en ontlastingsmonsters.
Het bovenstaande onderzoek toonde niet alleen aan dat een getrainde speurhond kanker in de gepresenteerde monsters met verbluffende nauwkeurigheid kan identificeren, maar ook dat een kankerspecifieke chemische verbinding in het menselijk lichaam kan circuleren. Dit is waarschijnlijk hoe de hond monsters met kankercellen kan onderscheiden van monsters zonder.
Kunnen honden kanker ruiken na een behandeling van kanker?
Het bewijs dat getrainde speurhonden in staat zijn om de verschillende geuren van verschillende soorten kanker op te vangen, is overweldigend.
Ze doen niet alleen met het grootste gemak, ze hebben ook een hoge mate van nauwkeurigheid en gevoeligheid voor deze geuren.
Maar wat als de patiënt al was gediagnosticeerd en een behandeling had ondergaan om kanker te verwijderen of te verminderen? Zouden honden bij zulke patiënten de geur nog kunnen vinden?
Een kleine studie uit Zweden, uitgevoerd bij twee groepen herstelde kankerpatiënten, toonde aan dat dit inderdaad mogelijk is.
Bij het onderzoek waren vrouwelijke patiënten betrokken, die behandeld waren voor eierstokkanker. Het experiment toonde aan dat speurhonden in staat waren om sporen van kankercellen te identificeren in de bloedmonsters van de individuen die in theorie hersteld zouden moeten zijn.
Helaas stierf meer dan de helft van deze patiënten binnen 5 jaar na het einde van hun behandeling, wat aantoonde dat honden de kankercellen correct hadden gedetecteerd.
Het leidde tot de conclusie dat het vermogen van een hond om de geur van kanker op te sporen, mogelijk zou kunnen helpen bij een vroege terugval diagnose.
Waarom gebruiken we kankerdetectiehonden niet vaker?
Kankerdetectiehonden worden in sommige delen van de wereld gebruikt. Ze worden echter lang niet zo vaak gebruikt als we zouden willen. Dat deze speurhonden minder gebruikt worden dan je zou verwachten, heeft verschillende redenen.
Zoals eerder vermeld, verschillen de prestaties van honden in verschillende scenario’s.
Speurhonden kunnen kankergeuren positief identificeren in monsters die hen worden aangeboden in een laboratorium of in een gesloten en gecontroleerde omgeving. Als ze echter in meer hectische omstandigheden met dezelfde taak wordt geconfronteerd, daalt de nauwkeurigheid van de speurhond onder een bevredigend niveau.
Een ander probleem is de tijd en kosten van training die elke speurhond nodig heeft.
Volgens ´Medical Detectiondogs´ in het VK kan het ongeveer 30.000 Pond kosten om één detectiehond te trainen en te onderhouden. Het kan tot 2 jaar duren om de hond goed te trainen en voor te bereiden op een leven als gecertificeerde medische detectiehond.
Honden zijn misschien goed in het detecteren van kankergeur, maar ze zijn niet perfect. Ook zij maken fouten en het is moeilijk om ze daarvoor verantwoordelijk te houden. Ze doen tenslotte hun best en begrijpen niet wat de consequenties zijn van hun fouten.
De potentiële juridische gevolgen voor medische praktijken die patiënten niet correct diagnosticeren, kunnen voor veel ziekenhuizen en lokale huisartsen echter een afschrikwekkend effect hebben.
Bovendien zou er zeker een aanvullende wet- en regelgeving moeten komen om een goede omgeving voor kankerdetectiehonden mogelijk te maken.
Al deze problemen brachten sommige inventieve individuen ertoe om een andere manier te bedenken om te helpen bij het opsporen van kanker zonder het gebruik van echte honden.
Nieuwe technologie stelde ons in staat het geweldige reuksysteem van de hond na te bootsen met behulp van machines. Speurmachines voor kanker worden nu getest en ondanks het feit dat ze nu nog een lagere nauwkeurigheid hebben dan honden, bieden ze een belofte voor de toekomst van kankerdetectie.
Kankerdetectiehonden: de conclusie
Op basis van verzameld wetenschappelijk onderzoek kunnen we geconcluderen dat goed opgeleide speurhonden met een goede neus in een specifieke laboratoriumomgeving inderdaad sporen van kanker kunnen detecteren in verschillende monsters van kankerpatiënten.
Ze tonen daarbij een bijzondere nauwkeurigheid en bewijzen dat hun reukvermogen een waardevolle troef kan zijn in de voortdurende strijd tegen kanker.
Helaas is dit niet gemakkelijk te repliceren in het echte leven, omdat afleiding in de omgeving en stress een uitdagende werkomgeving creëren voor speurhonden. Dit leidt tot een lagere nauwkeurigheid in de uiteindelijke resultaten.
Dit weerhield sommige mensen er echter niet van om het te proberen. Er zijn een aantal hondenscholen in heel West-Europa die zich tot doel stellen om bio-detectiehonden en medische detectiehonden te trainen die mensen kunnen helpen met hun ongelooflijke reukvermogen door de potentiële dreiging van kanker te herkennen.
De KDog Cancer Detect Group in Frankrijk of Medical Detection Dogs in het VK behoren tot degenen die er nog steeds sterk van overtuigd zijn dat honden ons kunnen helpen bij een snelle en nauwkeurige kankerdiagnose die uiteindelijk veel mensenlevens kan redden.
Auteur: Tom Marr
Illustraties gemaakt door een vriendin en een geweldige artiest: Antonia Oana