Een dikke hondenvacht beschermt tegen de warmte: mythe of waarheid?

Het klinkt heel onlogisch maar je hoort het steeds vaker: de dikke vacht van honden isoleert ze niet alleen tegen de kou, maar ook tegen de warmte.

Waarom het onlogisch klinkt? Je gaat zelf natuurlijk ook niet met een warme, dikke winterjas op een zomerse dag buiten zitten. Met zo’n jas aan heb je het veel warmer dan zonder.

Maar mensen zijn niet vergelijkbaar met honden. Mensen kunnen flink zweten, en doordat de verdamping van de zweetdruppels voor verkoeling zorgt, koelen we effectiever af zonder kleding.

Hoe zit het nu met honden? Moet je een Husky bijvoorbeeld scheren in de zomer om te voorkomen dat de hond oververhit raakt? Afgezien van het feit dat je een dubbele vacht vernielt door hem af te scheren, werkt het misschien zelfs averechts.

Om het antwoord op deze vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst kijken naar hoe een hondenvacht functioneert. En dat lijkt eenvoudiger dan het in werkelijkheid is.

Hoe functioneert een hondenvacht?

Deze vraag is best wel moeilijk te beantwoorden, omdat niet elke hondenvacht hetzelfde is. Daarnaast is het belangrijk om te onthouden dat veel hondenrassen én hun vachten niet perse meer geselecteerd zijn op hun functie, maar meer op hun mooie uiterlijk.

Over het algemeen is de functie van de vacht van dieren heel simpel: hij beschermt het dier tegen schade uit de omgeving, zoals scherpe objecten en UV straling van de zon. Daarnaast helpt het natuurlijk warmte vast te houden.

Een lange vacht zonder ondervacht zal echter veel minder goed zijn in warmte vasthouden dan een lange vacht mét ondervacht.

Over het algemeen zal een kortharige vacht zonder ondervacht minder goed isoleren dan een kortharige vacht mét ondervacht. Denk bijvoorbeeld aan de vacht van een windhond vergeleken met die van een Labrador.

Bij een dubbele vacht zijn er donzige, kortere haren aanwezig onder de langere, dikkere haren die de bovenlaag vormen. De functie van de onderste laag is voornamelijk isolatie, terwijl de bovenste laag bescherming biedt.

Om de warmte nog beter te kunnen isoleren, kan een hond zijn vacht overeind zetten. Dit is ongeveer hetzelfde principe als wanneer wij kippenvel hebben, alleen heeft het bij  ons mensen wat minder zin.

Bij honden met een vacht die goed aangepast is aan koud weer, zie je ook dat de vacht meer ‘pluizig’ lijkt dan bij honden met een glad liggende ondervacht. Op deze manier isoleert de vacht nog net wat beter bij koud weer.

De discussie over het al dan niet isoleren tegen warmte, gaat vooral over honden met zo’n dubbele vacht, zoals Husky’s, Golden Retrievers en New-foundlanders.

Hoe passen dieren zich aan warm en koud weer aan?

Om te begrijpen hoe een vacht functioneert bij warm en koud weer, kan je kijken naar diersoorten die goed aangepast zijn aan die condities.

Een poolvos bijvoorbeeld, heeft een fantastische dikke wintervacht met een dichte ondervacht en lange haren die uitsteken en de ondervacht beschermen. Daarnaast heeft de poolvos een dikke, harige staat en veel haar op de poten.

De poolvos heeft zich op nog veel meer manieren aangepast aan de kou, maar dit zijn de voornaamste aanpassingen die iets met de vacht te maken hebben.

Om de aanpassingen van de poolvos goed te kunnen vergelijken met de aanpassingen van een dier in een warme omgeving, halen we de Fennek vos erbij. Deze leeft voornamelijk in de woestijnen van Afrika.

Deze vos heeft gigantische oren, onder andere om warmte kwijt te raken. De Fennek heeft een veel dunnere vacht dan een poolvos, maar nog steeds dik genoeg om hem te beschermen tijdens de koude woestijnnachten. Ook de poten zijn flink minder behaard, net als de staart.

Hetzelfde verschil zie je tussen bijvoorbeeld Poolwolven en Dingo’s. Op enkele uitzonderingen na, hebben dieren die in een warm klimaat moeten leven, een dunnere vacht en minder behaarde poten en oren.

Daarnaast hebben vrijwel alle dieren een seizoensgebonden vachtwissel. In de zomer gaan ze in de rui, en dan valt de dikke wintervacht uit om plaats te maken voor een nieuwe, dunnere vacht. Niet elke soort wisselt volledig van vacht overigens, bij sommige dieren valt voornamelijk de ondervacht uit.

Hoe je het ook wendt of keert, de meeste zoogdieren met een vacht zullen hun warme, dikke wintervacht inruilen voor een kortere versie tijdens de zomer.

Hoe verliest een hond warmte?

Een kortere, minder warme vacht, lijkt bij hoge temperaturen dus gunstiger dan een lange, dikke vacht. In principe klinkt dit heel logisch, maar het verhaal is wat ingewikkelder dan het lijkt.

In theorie zou een dikke vacht die de kou goed buiten houdt, de warmte ook buiten moeten houden, toch? En als het dat wel doet, waarom wisselen dieren dan in de zomer alsnog van vacht?

Convectie

Convectie is warmtestroming. Wanneer koude lucht bijvoorbeeld door de vacht van je hond blaast, zal de hond daardoor afkoelen.

De dikte van de vacht heeft invloed op warmtestroming. Zo zal een dikke vacht de stroming tot op de huid beperken, en voor minder aanvoer van koele lucht in de vacht zorgen.

Als meer lucht door de vacht kan stromen, kan de hond beter afkoelen. Mensen kunnen bijvoorbeeld heel goed afkoelen met behulp van convectie. Zo kan je het flink koud hebben als het hard waait aan het strand, terwijl de buitentemperatuur tegelijkertijd hoog kan zijn.

Conductie

Conductie is warmtegeleiding. Door rechtstreeks contact kan warmte over worden gedragen. Je hond kan dus warmte verliezen door bijvoorbeeld op een koud oppervlak te gaan liggen.

Je ziet dan ook vaak dat honden graag op een koude tegelvloer liggen, of gaten graven om lekker met hun blote buik op het koele zand te liggen.

Radiatie

Radiatie, of straling, is een andere manier voor je hond om af te koelen. De warme huid van de hond zal warmte afstaan aan de koudere lucht, dieren of objecten eromheen.

Als de huid warmer is dan de omgeving, zal de hond door straling warmte verliezen. Andersom, zal de hond warmer worden als de omgeving warmer is dan de hond.

Het lichaam van de hond zal overigens natuurlijk altijd dezelfde temperatuur proberen te handhaven. Als het erg koud is, zal de hond bijvoorbeeld meer energie verbruiken om de temperatuur gelijk te houden.

Een dikke vacht kan ervoor zorgen dat de hond minder warmte kan verliezen door middel van straling. Het laagje lucht in de vacht geleidt de warmte minder goed, waardoor de warmte in de vacht van de hond zal blijven hangen.

Andersom wordt de hond in theorie dus ook minder snel warm, als er zich een koel laagje lucht in de vacht bevindt. Denk bijvoorbeeld aan de isolatie van een huis. Deze zorgt er in de winter voor dat je huis minder snel afkoelt, en kan er in de zomer voor zorgen dat je huis minder snel opwarmt.

Aangezien het lichaam van de hond warmte produceert, zal het laagje lucht om de hond heen over het algemeen echter lekker warm zijn.

Verder is het natuurlijk ook zo dat een goed geisoleerd huis, wanneer die warmte er eenmaal in zit, ook niet zo makkelijk meer afkoelt. Misschien heb je dit al eens uit ervaring ondervonden.

Een slecht geisoleerd huis zal in een koele nacht snel weer afkoelen, in een goed geisoleerd huis zal je echt je best moeten doen door koele lucht door je huis te laten blazen.

Hetzelfde principe geldt voor de vacht van je hond. Heeft hij het eenmaal warm, dan zal die dikke vacht ervoor zorgen dat afkoeling een stuk moeilijker is.

Evaporatie

Evaporatie, of verdamping, is eigenlijk de enige manier die een hond kan gebruiken om af te koelen wanneer de omgevingstemperatuur lager is dan de lichaamstemperatuur.

Bij mensen gebeurt dit voornamelijk door te zweten, maar honden zweten eigenlijk vrijwel niet. Ze gaan daarom hijgen, zodat het water op hun tong verdampt. Ook het slijmvlies in de neus van de hond helpt hieraan mee.

Dit is overigens ook een van de redenen waarom honden met een korte neus het veel moeilijker hebben bij warm weer. De korte neus zorgt er niet alleen voor dat ze meer moeite hebben met ademen, het oppervlak van het slijmvlies is ook nog eens veel kleiner, waardoor ze op deze manier minder goed af kunnen koelen.

Moet je een hond met een dubbele vacht scheren in de zomer?

Nu we bekeken hebben hoe een hondenvacht werkt en hoe een hond afkoelt, komen we tot de hoofdvraag. Veel mensen vragen zich namelijk af of ze de dikke vacht van hun hond nu wel of niet af moeten scheren en er is veel discussie over dit onderwerp.

Het argument vóór scheren, is dat je ervoor zorgt dat de warmteafgifte via de huid makkelijker kan verlopen zonder een dikke vacht. Zo´n dikke vacht vermindert namelijk de warmtestroming, warmtegeleiding en warmteuitstraling. Dat is nou eenmaal de functie van een warme vacht.

Het tegenargument zou zijn dat juist die dikke vacht de hond beschermt tegen de zon en tegen de warmte. Dat het tegen de zon beschermt is waar, maar de mythe dat het tegen warmte beschermd hebben we helaas kunnen ontkrachten.

Natuurlijk zal je hond minder snel warmte op zijn huid voelen als hij met een dikke vacht de brandende hitte inloopt. Na korte tijd zal de hond het echter warmer hebben dan een hond met een dunne vacht.

Zeker als de hond ook nog moet bewegen, want het lichaam blijft ook gewoon warmte produceren, die vast gehouden wordt door de isolatielaag van de vacht.

In uitzonderlijke gevallen, wanneer honden echt moeite hebben met de warmte, kan het dus voordelig zijn voor de hond als hij minder haar heeft. In theorie kan een scheerbeurt hem dus wel degelijk helpen.

Scheren bleek bijvoorbeeld inderdaad een positief effect te hebben bij konijnen, die overigens nog slechter tegen hitte kunnen dan honden. Geschoren konijnen voelden zich blijkbaar een stuk comfortabeler dan konijnen met een dikke vacht, bleek uit de data van deze onderzoekers.

Iets dat vaak als argument tegen scheren wordt gebruikt, is dit warmtebeeld van een hond die half geschoren is. Hierop lijkt het inderdaad alsof het geschoren deel veel warmer is dan het harige deel.

Een thermografie foto toont echter niet perse de temperatuur van de hond op dat punt, maar radiatie, oftewel warmtestraling. De vacht is op deze foto misschien 24 graden, maar hoe warm is de huid eronder? Waarschijnlijk net zo warm, zoniet warmer dan het geschoren deel.

Om de foto goed te kunnen beoordelen, moeten we eigenlijk meer dingen weten, zoals de omgevingstemperatuur en de locatie. Zit de hond in de zon of in de schaduw?

Afgezien daarvan, is het fenomeen dat we op deze foto zien gewoon een goede isolerende vacht die de warmte van de hond niet naar buiten laat. Op het geschoren deel kan de warmte uitstraling vrij zijn gang gaan, terwijl het behaarde deel de warmte opsluit in de vacht.

IJsberen zijn een goed voorbeeld om te demonstreren hoe dit werkt. Hieronder vind je een thermografisch warmtebeeld van een IJsbeer. Deze bevindt zich natuurlijk in een koude omgeving, de vacht toont dan ook koud.

Maar de beer heeft het zeker niet koud, zijn vacht isoleert gewoon zo goed, dat de warmtestraling van het lichaam nauwelijks ontsnapt. De daadwerkelijke temperatuur van het lichaam kan je zien door naar de temperatuur of warmteuitstraling van de ogen te kijken.

Waarom dan toch liever niet scheren?

Een dikke vacht beschermt dus helaas niet altijd tegen warmte. Het zorgt ervoor dat de warmte van het lichaam niet kan ontsnappen. Moeten we dan maar de dikke vacht van de hond afscheren?

In theorie kan het je hond helpen wat koeler te blijven als het heel erg warm is. Het scheren van een hondenvacht is echter niet zonder risico’s. Sommige hondenvachten kunnen zonder schade geschoren worden.

Als je je poedel een kortere coupe wil geven in de zomer, kan je gerust je gang gaan. Poedels hebben een vacht die zonder problemen weer netjes aangroeit. Je moet er alleen op letten dat je hem niet te kort maakt, want dan kan de huid van je poedel verbranden.

Als je hond een dubbele vacht heeft, een donzige ondervacht met stevige lange dekharen dus, kan deze heel lelijk worden van een scheerbeurt. Het kan heel lang duren voordat deze weer netjes teruggegroeid is. Je hond kan er dus een jaar lang behoorlijk lelijk uit zien.

Waarom maakt scheren een dubbele vacht lelijk?

Een dubbele vacht wordt vaak lelijk door scheren, omdat de verschillende hondenharen niet allemaal evensnel door de groeifasen van haar gaan.

Dit klinkt wat ingewikkeld, maar het valt mee. Elke haar heeft een groeifase, een rustfase en een verhaarfase. Bij sommige honden, blijven de haren eigenlijk bijna constant in de groeifase.

Dat is ook waarom een poedel zo weinig haar verliest en waarom je hem rustig kort kan knippen zonder dat een poedel lelijk wordt, afhankelijk van je trim-skills natuurlijk 😉 .

Bij een hond met een dubbele vacht echter, zullen de haren niet allemaal tegelijkertijd groeien en tegelijkertijd uitvallen. De ondervacht heeft een andere cyclus dan de bovenste dekharen. De meeste haren van de ondervacht hebben een cyclus van ongeveer 6 maanden, maximaal.

De bovenste dekharen vallen echter een stuk minder vaak uit. De groeifase van deze haren kan een stuk langer zijn, tot wel 2 of 3 jaar. Bij oudere honden kan het haar zich zelfs nog langer in de rustfase bevinden.

Je begrijpt misschien al wat er gebeurt als je zo’n vacht afscheert. De onderwol zal meestal eerst teruggroeien, en heel langzaam komen de dekharen daarna pas weer terug. Soms heb je geluk, en groeit de vacht netjes terug zoals het hoort. Meestal zal het er echter minstens een jaar heel lelijk uitzien.

Zelfs bij kortharige dubbele vachten kan dit gebeuren, dus ook een Labradorvacht kan lelijk worden als je hem scheert. Zo hebben we dat zelf helaas ook ondervonden nadat de dierenarts een stukje vacht weg had geschoren voor een operatie.

De hond heeft minstens 2 jaar lang met een stukje ‘mislukte’ vacht rondgelopen. Nu, 3 jaar later, is het eindelijk redelijk normaal teruggegroeid, maar de vacht is nog steeds niet helemaal hetzelfde. Dit betekent niet dat de vacht voor altijd lelijk zal blijven, meestal herstelt het zich na een lange tijd weer.

Daarnaast kan je hond veel last krijgen van huidirritatie als de vacht kort wordt geschoren. De hond is dit niet gewend en zal vaak jeuk krijgen. Aangezien de dikke beschermende vacht weg is, kunnen de hondennagels de huid beschadigen. Zo krijg je een geirriteerde hond die zijn huid steeds meer beschadigd.

Dit kan overigens ook gebeuren bij honden die een vacht hebben die wel zonder schade geschoren kan worden. Zorg er daarom altijd voor dat je een hond niet te kort hoeft te scheren door de vacht goed te verzorgen en matvorming te voorkomen.

Wat kan je dan wel doen om de hond af te koelen?

Scheren is dus iets dat je eigenlijk moet proberen te vermijden. Wanneer de hond echt lijdt onder de warmte, heiligt het doel misschien de middelen, maar toch moet je je hond liever niet willen scheren.

Begin daarom vroeg met ontharen bij honden met een dubbele vacht. Vraag bijvoorbeeld een hondentrimmer om advies, deze kunnen bijvoorbeeld ook een groot deel van de losse vacht met behulp van een waterblazer verwijderen.

Zelf kan je ook een heleboel doen. Een goede en regelmatige vachtverzorging is erg belangrijk voor elke hond, zeker de honden met een dubbele vacht. Om ervoor te zorgen dat de ondervacht snel uithaart en geen matten vormt, moet je hem regelmatig goed doorborstelen.

Daarnaast moet je ervoor zorgen dat je hond op andere manieren zoveel mogelijk warmte kan verliezen. Hieronder staan een aantal tips om het honden met een warme vacht comfortabeler te maken tijdens een warme zomerdag.

Beperk activiteiten tot de ochtend en avond.

Dit zijn natuurlijk de momenten dat het nog redelijk koel is, een perfecte tijd om een rustig rondje te lopen met de hond.

Zorg ervoor dat de hond zich ergens in het water af kan koelen

Een van de snelste en meest effectieve manieren om af te koelen, is door middel van een heerlijke plons in het koude water.

Zet een zwembadje in de tuin, een hondenzwembad vind je bijvoorbeeld hier. Neem je hond anders mee naar een plekje aan een meer, maar zorg ervoor dat hij niet over het zand hoeft te lopen en lekker in de schaduw kan zitten.

Zet de airconditioning aan in huis

Dit is natuurlijk een logische stap om te ondernemen, zolang je airco in huis hebt althans. Wist je dat je ook een mobiele airco aan kan schaffen? Het is misschien even een investering, maar je hebt er de hele zomer plezier van. Deze mobiele airco van Tristar kost bijvoorbeeld 360 euro.

Koop een goede ventilator

Weet je nog dat een van de manieren om af te koelen convectie is? Lekker voor een ventilator zitten dus! Ook bij honden met een lange vacht kan dit helpen. Met behulp van een ventilator kan koele lucht lekker door de dikke vacht stromen.

Zorg voor een koud oppervlak waar de hond op kan liggen

Je kan je hond helpen zichzelf koel te houden door een lekker koud plekje op de vloer te maken om op te liggen. Een koude tegelvloer helpt al, maar er zijn ook koelmatten verkrijgbaar. Deze kan je overal mee naartoe nemen, zodat je hond altijd lekker koel kan liggen.

Zorg altijd voor vers koud water

Dit spreekt natuurlijk voor zich, maar op een warme zomerdag is het een goed idee om het water van je hond wat vaker te verversen. Zorg ervoor dat er altijd voldoende water aanwezig is.

Koop een koelvest voor je hond

Deze vesten kan je nat maken, zodat er altijd een lekkere frisse laag om de hond heen zit. Zorg er natuurlijk alsnog voor dat je je hond uit de zon houdt.

Auteur: Tom Marr
Illustraties: Framilieri